Ethem Nejat, veya bazı kaynaklarda kullanıldığı haliyle Osmanlıca yazıma göre Edhem Nejad (1883 - 28 Ocak 1921, Karadeniz açıkları), Türk eğitimci ve sol komünist siyasetçi. Yaşadığı dönemde eğitimin çağdaşlaştırılması çalışmalarına büyük katkıda bulunmuştur. Türkiye Komünist Partisi'nin kurucularından ve ilk genel sekreteridir. TKP'nin ilk Merkez Komitesi Başkanı Mustafa Suphi ve 13 diğer TKP üyesi ile birlikte Karadeniz açıklarında öldürülmüştür.
Annesinin adı Cavide, babasının adı Hasan'dır.1 Anne tarafından dedesi Ahmet Cavit Paşa, Çerkes İttihad ve Teavün Cemiyetinin kurucularındandır.2
Lise eğitimini Üsküdar İdadisi'nde aldıktan sonra yüksek öğrenimini Ticaret Mekteb-i Âlisi’nde gördü.3 II. Meşrutiyet öncesi bir süre ABD ve Fransa'da bulundu.4
Ethem Nejat, 10 Temmuz 1908 tarihinde II. Meşrutiyet ilan edildiğinde Fransa'daydı. Meşrutiyet ilanı sonrası İstanbul'a döndü ve öğretmenliğe başladı.5 Bu dönemde Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi'nde yazılar da yazıyordu.6
Eğitimci olarak ilk idari görevi Alasonya İdadisi müdürlüğüydü (1909). Bir yıl sonra ise Manastır Darülmualliminliği'ne (öğretmen okulu) müdür olarak atandı.7 Balkan savaşları yenilgisinin ardından görev yaptığı okullar Osmanlı idaresinden çıktığı için İstanbul’a döndü. 1913 yılında Bursa'da, hemen ardından ise İzmir'de Darülmualliminlik müdürlüğüne atandı. I. Dünya Savaşı'nın patlak verdiği günlerde Eskişehir'de Maarif Müdürü olarak görev yapmaktaydı.8 Bir süre gönüllü olarak askerlik de yaptı. Savaş sırasında Adana ve İzmir'de de Maarif Müdürlüğü görevlerini yürüten Ethem Nejat, 1918'de savaş bittiğinde İstanbul’da Maarif Nezareti'nde görevliydi.9
Ethem Nejat, II. Meşrutiyet sonrası dönemde Türkçü çevrelerle irtibat halindeydi.10 12 Mart 1912 tarihinde Ahmet Ferit'in başkanlığı ve Yusuf Akçura'nın ikinci başkanlığında kurulan Türk Ocağı'nın ilk üyelerindendi. Diğer önemli üyeler ise şunlardı: Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, Celal Sahir Erozan, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Yusuf Ziya Ortaç, Mehmet Emin Yurdakul, Ahmed Ağaoğlu, Mehmet Fuad Köprülü, Halide Edib Adıvar ve Mustafa Suphi11
Türk Ocağı'nın yayın organı Türk Yurdu dergisinde "Manastır'da Hayat-ı Aile" başlıklı bir makalesi yayınlandı (21 Mart 1912).12 Türk Ocağı'nın yan kuruluşu Türk Gücü derneğinin 1913 yılındaki kuruluş çalışmalarına katıldı.13
Eylül 1918'de Maarif Nezareti tarafından Berlin'e gönderilen Ethem Nejat, burada Spartakist hareketlere katılarak sosyalist düşünceyle tanıştı. Berlin'deki Türk Spartakistleri denen çevre tarafından kurulan Türkiye İşçi Köylü Partisi ve onun siyasi hattında çıkan Kurtuluş dergisini çıkaran ekipte yer aldı. Mayıs 1919'da İstanbul'a döndüğünde Kurtuluş dergisini yayınlamaya devam etti ve 22 Eylül 1919'da kurulan Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF)'na katıldı. VI. Meclis-i Mebusan için yapılan 18 Aralık 1919 seçimlerinde TİÇSF'nin de desteklediği Eskişehir adayı oldu, ancak seçilemedi.14
Kurtuluş dergisi, İstanbul İşgal Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kapatıldı. TİÇSF'nin faaliyetlerine de engellemeler getirildi.15 Bir süre gizli faaliyette bulunan Ethem Nejat, Komintern'in II. Kongresine katılmak için Bolşevik Rusya'ya geçti.
Bakü'de Mustafa Suphi'nin kurduğu Türkiye İştirakiyun Teşkilatı'na üye oldu. Doğu Halkları Kurultayı'na ve ardından Mustafa Suphi başkanlığında toplanan Türkiye Komünist Partisi kuruluş kongresine (10-16 Eylül 1920) katıldı. Kongrede Mustafa Suphi TKP Merkez Komitesi Başkanı, Ethem Nejat ise genel sekreter seçildi.
Mustafa Suphi ve diğer TKP yönetici ve kadroları ile Mustafa Kemal önderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı'na destek olmak için Bakü'den Anadolu'ya geçmeye karar verdiler.16
Anadolu'ya geçmeye karar veren TKP heyeti, yolculuklarında çeşitli engellemeler ve provokasyonlarla karşılaştı. Trabzon'da elleri bağlı olarak bindirildikleri teknede 28-29 Ocak 1921 tarihinde öldürüldüler.
Ethem Nejat, 1911-1914 yılları arasında Yeni Fikir adlı eğitim dergisini çıkardı. Aynı dönem, Terbiye ve Muallim gibi başka eğitim dergilerinde ve Toprak isimli bir ziraat dergisinde de yazılar yazdı. Dönemin önde gelen pek çok gazete ve dergisinde makaleleri yayınlandı: Tanin, Tasvir-i Efkar, Sırat-ı Müstakim/Sebîlürreşâd, Siper-i Saika, Ulum-u İctimaiye, Sa’y-u Amel, Çocuk Dünyası, Talebe Defteri, Türk Kadını, İfham, Yeni Dünya.
- İslamcı Dergiler Projesi arşivindeki dergilerde Edhem Nejad imzalı yazılar.
Orijinal kaynak: ethem nejat. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page